आर्थिक साक्षरतेचे महत्त्व: जीवनातील एक आवश्यक कौशल्य
आर्थिक साक्षरता इंग्रजीत सांगायचं तर FINANCIAL LITERACY, का महत्वाची आहे, हे आपण जाऊनऊन घेतला पाहिजे.आपल्या दैनंदिन जीवनात पैशाशी संबंधित निर्णय घेणे हा एक अविभाज्य भाग आहे. पैसे कसे कमवायचे, कसे खर्च करायचे, कसे वाचवायचे आणि कसे गुंतवायचे या प्रश्नांना सामोरे जाणे आपल्या आर्थिक आरोग्यावर परिणाम करते. पण, अनेक वेळा आपण या विषयांकडे पुरेसे लक्ष देत नाही, कारण आपल्याला या गोष्टींची योग्य माहिती किंवा समज नसते. याचाच परिणाम म्हणून आपण चुकीचे निर्णय घेतो, अनावश्यक कर्जात बुडतो किंवा भविष्यासाठी बचत करण्यात अपयशी ठरतो. हे सर्व टाळण्यासाठी एक गोष्ट अत्यंत महत्त्वाची आहे – ती म्हणजे पैशांबद्दलची योग्य माहिती आणि समज. यालाच आपण सामान्य भाषेत “आर्थिक साक्षरता” म्हणू शकतो.
पैशांची योग्य समज का आवश्यक आहे?
पैशांची योग्य समज असणे म्हणजे केवळ पैसे कमवणे आणि खर्च करणे यापुरते मर्यादित नाही. त्यात बचत, गुंतवणूक, कर आकारणी, विमा आणि कर्ज व्यवस्थापन यासारख्या अनेक बाबींचा समावेश होतो. या सर्व गोष्टींची माहिती असल्यास आपण आपल्या आर्थिक निर्णयांमध्ये अधिक सक्षम आणि आत्मविश्वासू बनू शकतो.
उदाहरणार्थ, जर तुम्हाला बचत आणि गुंतवणुकीचे महत्त्व समजले असेल, तर तुम्ही केवळ पगारावर जगण्याऐवजी भविष्यातील आवश्यकतांसाठी पैसे वाचवू शकता. त्याचप्रमाणे, कर्जाचे योग्य व्यवस्थापन केल्यास तुम्ही अनावश्यक व्याज भरून कर्जाच्या ओझ्याखाली दबणार नाही.
पैशांच्या समजुतीचे फायदे
१. आर्थिक स्वातंत्र्य
जेव्हा तुम्हाला पैशांची योग्य समज असेल, तेव्हा तुम्ही स्वतःच्या आर्थिक निर्णयांवर नियंत्रण ठेवू शकता. तुम्हाला इतरांवर अवलंबून राहावे लागणार नाही आणि तुमचे आर्थिक ध्येये साध्य करणे सोपे जाईल.
२. चुकीच्या निर्णयांपासून बचाव
पैशांची समज नसलेले लोक सहसा चुकीच्या गुंतवणुकीच्या योजनांमध्ये सापडतात किंवा अवास्तव कर्जे घेतात. यामुळे त्यांचे आर्थिक आरोग्य धोक्यात येते. योग्य माहिती असल्यास अशा चुका टाळता येतात.
३. भविष्यासाठी सुरक्षितता
नियोजित बचत आणि गुंतवणूक यामुळे तुम्ही तुमच्या भविष्यातील आवश्यकता आणि स्वप्ने पूर्ण करू शकता. उदाहरणार्थ, मुलांचे शिक्षण, घर खरेदी किंवा निवृत्ती नंतरचे जीवन यासाठी योग्य प्लॅनिंग आवश्यक आहे.
४. संकटांशी सामना करण्याची क्षमता
आजच्या अनिश्चित आर्थिक परिस्थितीत, नोकरीची सुरक्षितता किंवा आरोग्य संकट यासारख्या प्रसंगांमध्ये पैशांची योग्य समज असल्यास तुम्ही संकटांशी सामना करू शकता.
पैशांची समज कशी वाढवायची?
१. माहिती मिळवा
सर्वप्रथम, तुम्हाला पैशांशी संबंधित माहिती मिळवणे आवश्यक आहे. पुस्तके, ऑनलाइन कोर्सेस, वेबिनार आणि ब्लॉग्स याद्वारे तुम्ही या विषयांवर ज्ञान मिळवू शकता.
२. बजेटिंग शिका
तुमच्या उत्पन्न आणि खर्चाची योग्य नियोजन करणे हे पहिले पाऊल आहे. मासिक बजेट तयार करा आणि त्याचे काटेकोरपणे पालन करा.
३. बचत आणि गुंतवणूक
नियमित बचत करणे आणि ती रक्कम योग्य गुंतवणुकीमध्ये लावणे हे महत्त्वाचे आहे. फिक्स्ड डिपॉझिट, म्युच्युअल फंड, शेअर मार्केट आणि इतर गुंतवणुकीच्या पर्यायांवर माहिती मिळवा.
४. कर्ज व्यवस्थापन
कर्ज घेण्यापूर्वी त्याचे परिणाम समजून घ्या. कर्जाची परतफेड योजनाबद्ध पद्धतीने करा आणि अनावश्यक कर्जे टाळा.
५. विमा आणि कर आराखडा
विमा आणि कर आराखड्याविषयी माहिती मिळवा. योग्य विमा उत्पादने निवडणे आणि कर बचतीच्या योजनांचा फायदा घेणे हे तुमच्या आर्थिक आरोग्यासाठी महत्त्वाचे आहे.
आर्थिक साक्षरतेविषयीची पुस्तके तुम्ही खाली दिलेली पुस्तके वाचू शकता
पैशांच्या समजुतीचे फायदे
१. आत्मविश्वास वाढतो
पैशांची योग्य समज असलेले लोक त्यांच्या आर्थिक निर्णयांवर विश्वास ठेवतात आणि त्यांच्या भविष्यासाठी योजना आखतात.
२. आर्थिक समस्या कमी होतात
योग्य नियोजनामुळे आर्थिक समस्या कमी होतात आणि तुम्ही आर्थिकदृष्ट्या स्थिर राहू शकता.
३. भविष्यातील ध्येये साध्य करणे सोपे जाते
पैशांची समज असलेले लोक त्यांच्या भविष्यातील ध्येयांसाठी योग्य पायावर उभे राहतात आणि ती साध्य करण्यासाठी योजनाबद्ध पद्धतीने काम करतात.
समाजातील भूमिका
पैशांची योग्य समज ही केवळ वैयक्तिक नाही तर एक सामाजिक जबाबदारी आहे. आपल्या कुटुंबातील सदस्यांना, मित्रांना आणि समाजातील इतर लोकांना या विषयाचे महत्त्व समजावून सांगणे हे आपले कर्तव्य आहे. यामुळे समाजाचा आर्थिक स्तर सुधारेल आणि देशाचा आर्थिक विकास होईल.
पैशांची योग्य समज हे आजच्या जगातील एक आवश्यक कौशल्य आहे. ते आपल्याला आर्थिकदृष्ट्या सक्षम आणि स्वतंत्र बनवते. आपल्या जीवनातील आर्थिक ध्येये साध्य करण्यासाठी आणि आर्थिक संकटांशी सामना करण्यासाठी हे कौशल्य अत्यंत महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे, आपण सर्वांनी या विषयाचे महत्त्व समजून घ्यावे आणि ते आपल्या जीवनात रुजवण्याचा प्रयत्न करावा.